29.04.2013
Większość Ukraińców osiedlających się w Polsce spotyka się z tym problemem. I tak na przykład Володимир w jednym dokumencie widnieje jako Volodymyr, w innym Wołodymyr, w kolejnym Włodzimierz, a jeśli posiada również dokumenty z czasów ZSRR sporządzone w języku rosyjskim - odpowiednio Vladimir lub Władimir. Który z zapisów jest prawidłowy? Pytają urzędy, tłumacze i sami zainteresowani.
Problem transliteracji imion i nazwisk ukraińskich w tłumaczeniach poświadczonych z języka ukraińskiego
Transliterację imion i nazwisk Ukraińców na alfabet łaciński bezsprzecznie należy uznać za bardzo problematyczną. Sposobów transliteracji jest mnóstwo. Zarówno ustawodawstwo ukraińskie, polskie, jak i unijne, nie reguluje omawianej kwestii w należyty sposób. Różnorodność standardów transliteracji na Ukrainie, w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej powoduje znaczne trudności i nieporozumienia w komunikacji międzynarodowej. W praktyce wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego języka ukraińskiego można spotkać się z wieloma różnorodnymi próbami rozwiązania tego problemu.
Niektórzy Ukraińcy zwracają się z odpowiednią prośbą do konsulatów RP na Ukrainie o ustalenie jednego zapisu danego imienia i nazwiska oraz dokonanie wpisu urzędowego w paszporcie z taką informacją. Zapis ten (najczęściej oparty na Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 r.), jest następnie z powodzeniem powielany przez tłumaczy przysięgłych i urzędników.
Jak sobie z tym radzą tłumacze przysięgli języka ukraińskiego?
Na uwagę zasługuje stosowanie przez tłumaczy przysięgłych języka ukraińskiego „podwójnego zapisu” – jednego, zgodnie ze sposobem transliteracji imienia i nazwiska według polskiego rozporządzenia (Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie sposobu transliteracji imion i nazwisk osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych zapisanych w alfabecie innym niż alfabet łaciński), a drugiego – w nawiasie kwadratowym - według obowiązującego rozporządzenia ukraińskiego (Rozporządzenie Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 27 stycznia 2010 r. nr 55-2010 „O sposobie transliteracji ukraińskiego alfabetu łacinką”). Zgodnie z Kodeksem Tłumacza Przysięgłego § 25 w tekście tłumaczenia tłumacz przysięgły może zamieszczać własne uwagi, poprzedzone wyrazami "uwaga tłumacza" lub ich skrótem, jeżeli wyraża z własnej inicjatywy i według własnego uznania swój pogląd na temat elementów tłumaczonego tekstu lub przekazuje informację niezbędną według niego do właściwego zrozumienia tekstu źródłowego, oraz wzmianki, które informują czytelnika o występowaniu w tekście źródłowym wymienianych w nich elementów. Wszystkie uwagi i wzmianki powinny być zwięzłe i umieszczane w nawiasach kwadratowych.
Stosowanie podwójnego zapisu pomaga urzędnikom w identyfikacji osoby i powoduje uznanie przez nich innych dokumentów, mimo że zapisy w nich różnią się od siebie. Pomysł ten spotka się często z uznaniem wielu urzędników, gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że jedna z wersji będzie współgrała z zapisem z innych dokumentów.
Problemy „podwójnego zapisu” imienia i nazwiska Ukraińców w tłumaczeniach poświadczonych
Część urzędników odmawia jednak uznania takiego tłumaczenia uwierzytelnionego, wymagając jednego - „prawidłowego” zapisu. Nie potrafią jednak wskazać jaki i dlaczego jest tym „prawidłowym”. Dodatkowo nie zawsze zastosowanie drugiej wersji imienia i nazwiska, zgodnej z obecnie obowiązującym rozporządzeniem ukraińskim, współgra z paszportem zagranicznym Ukraińca (na przykład jeśli został sporządzony przed 27 stycznia 2010 r. lub z innych przyczyn) i wydanymi na jego podstawie tłumaczeniami uwierzytelnionymi czy innymi dokumentami. Nie zawsze tłumacz ma dostęp do paszportu osoby, wskazanej w dokumencie (przy realizacji wniosku o udzielenie międzynarodowej pomocy prawnej praktycznie NIGDY nie ma takiej możliwości, przy współpracy z biurami tłumaczeń - rzadko), a co za tym idzie nie zawsze może przepisać przynajmniej jeden zapis, który powoli urzędnikowi zidentyfikować osobę. Nie zawsze zapis z paszportu odpowiada jakimkolwiek przepisom (nawet nieobowiązującym). Zdarza się, że posiada pomyłkę, czy należy go w takiej sytuacji przepisać? W końcu jeśli cudzoziemiec nie posiada innych dokumentów to paszport zagraniczny jest jego dowodem tożsamości. Ale czy to oznacza, że należy przepisać dane z błędem? W końcu w danej sytuacji występujemy jako tłumacz i sporządzamy tłumaczenie (a nie badamy paszporty), tym bardziej jeśli chodzi o tłumaczenie uwierzytelnione to poświadczamy zgodność tłumaczenia z oryginałem dokumentu (a nie z paszportem).
Jeśli żadna z podanych przez tłumacza wersji nie współgra z zapisem z paszportu (np. w przypadku braku możliwości ustalenia zapisu z paszportu), to żadna z dwóch wersji nie pozwala urzędnikowi na identyfikację danej osoby i powoduje jeszcze większy chaos (wprowadza kolejne, nieużywane dotąd zapisy). Wtedy cudzoziemiec posiada już przynajmniej 3 różne zapisy, a jeśli posiadał również dokumenty w języku rosyjskim - może dysponować już kilkoma różnymi zapisami i tłumacz pogorszy tylko jego sytuację.
Można spotkać się również z zastosowaniem przez tłumaczy dwóch zapisów – według ukraińskiego rozporządzenia obecnie obowiązującego oraz poprzednio obowiązującego (Rozporządzenie Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 26 czerwca 2007 r. nr 858 „Techniczny opis oraz wzór paszportu obywatela Ukrainy”). Z doświadczenia wiem, że małe są szanse "utrafienia".
W naszej działalności tłumaczeniowej opieramy się (z uwzględnieniem przepisów wyżej omówionych aktów prawnych), regulaminem wewnętrznym "O transliteracji imion, nazwisk i nazw własnych, zapisanych alfabetem innym niż łaciński " opracowanym przez mnie (po kilku latach przygotowań) w bieżącym roku. Obecnie znajdujemy się w procesie wdrażania tego regulaminu w UKRAINNICE. Funkcjonuje sprawnie, ujednolica dokumenty sporządzane przez różnych tłumaczy w naszej firmie oraz uwzględnia uzasadnione zalecenia urzędników oraz interesy samego cudzoziemca. Wszelkie pytania proszę kierować na maila: tlumacz@ukrainnika.pl z dopiskiem "transliteracja".
.
.
